Από τον πρόλογο του συγγραφέα:
Σε όλες τις πολιτισμένες χώρες, η γνώση της ιστορίας της πατρίδας όπου γεννήθηκε κανείς και της χώρας όπου κατοικεί θεωρήθηκε, όχι μόνο πολύ σπουδαία και ωφέλιμη, αλλά επίσης ιερό καθήκον και φόρος τιμής προς τα έργα των προγόνων. Γι' αυτό, όλα τα έθνη, όλες οι χώρες, όλες οι πόλεις φρόντισαν να καταγράψουν την ιστορία τους. Δεν υπάρχει σήμερα πόλη σαν τη Θήβα και περιοχή σαν τη Βοιωτία δίχως κάποια ιστορική τεκμηρίωση.
Η Θήβα, αυτό το νησί των μακάρων του Κάδμου, οι χρυσοχίτωνες και κυανάμπυκες Θήβες του Πίνδαρου, οι μεγάλες Θήβες του Δικαίαρχου, το μέγα άστυ του Σύλλα, οι διρκαίες και ασωπίδες και εύιπποι και πολυάρματοι των μεγάλων ποιητών της αρχαιότητας, οι ωγύγιες Θήβες όπου παίχτηκαν δράματα που συντάραξαν τα παλιά χρόνια όλη την ανθρωπότητα και ακόμη συγκινούν τον πολιτισμένο κόσμο, οι Θήβες οι επτάπυλες που μόνο εκεί οι θνητές γεννούν θεούς, η Θήβα, τέλος, που ηγεμόνευσε σ' ολόκληρη την Ελλάδα στα χρόνια της ακμής της, που στη βυζαντινή περίοδο ήταν πρωτεύουσα του θέματος της Ελλάδας και στη φραγκοκρατία πρωτεύουσα του δουκάτου των Αθηνών, η Θήβα παραμένει ακόμη άγνωστη, όχι μόνο στον ξένο κόσμο, αλλά και στους ίδιους τους Θηβαίους, μια και δεν υπάρχει γραμμένη η ιστορία της.
Αποφάσισα να αναλάβω να καλύψω αυτό το σημαντικό κενό, αν και γνώριζα πόσο σπουδαίο ήταν αυτό το εγχείρημα, πόσο μεγάλες οι δυσκολίες και πόσο λίγα τα μέσα που είχα στη διάθεση μου. Επειδή δεν είχα βοηθήματα, αφού τα έργα εκείνων που έγραψαν σχετικά με τη Θήβα και τη Βοιωτία χάθηκαν πριν από πολύ καιρό, μετέτρεψα το σπίτι μου σε βιβλιοθήκη. Όποτε είχα καιρό και για πολλά χρόνια, αναζήτησα στις μυριάδες-σελίδες τόσο των αρχαίων όσο και των νεότερων συγγραφέων το ιστορικό υλικό που βρισκόταν σκορπισμένο σ' αυτές, σαν την εργατική μέλισσα που ρουφάει από κάθε λουλούδι την ουσία που είναι χρήσιμη για τη δουλειά της, σαν τον υπομονετικό, προσεκτικό και παθιασμένο χρυσωρύχο που ερευνά και ψάχνει εξονυχιστικά μεγάλες ποσότητες γης για να βρει ψήγματα από χρυσάφι. Όπως εκείνος, λοιπόν, με τον καιρό δημιουργεί μ' αυτή τη δουλειά περιουσία και χτίζει ανάκτορο, έτσι κι εγώ με την πολύχρονη δουλειά μου μπόρεσα να γράψω την ιστορία της Θήβας.
Επειδή η ιστορία της πόλης είναι συνυφασμένη με την ιστορία της Βοιωτικής ομοσπονδίας, ολόκληρου δηλαδή του βοιωτικού κράτους, περιέλαβα στην ιστορία της Θήβας και την ιστορία όλης της Βοιωτίας, ονομάζοντας το έργο αυτό Ιστορία της Θήβας και της Βοιωτίας. Με τη ματιά στραμμένη στις πιο αρχαίες παραδόσεις και στους μεγάλους ιστορικούς σταθμούς απ' όπου πέρασε η περιοχή, διαίρεσα την ιστορία της σε δώδεκα περιόδους, περιλαμβάνοντας την καθεμιά σ' ένα ξεχωριστό βιβλίο όπου εξιστορείται ο ρόλος που έπαιξαν η Θήβα και η Βοιωτία στη διάρκεια της.
Στο πρώτο βιβλίο, λοιπόν, περιέλαβα τη μυθική ή προϊστορική περίοδο, παρουσιάζοντας τις αρχαίες παραδόσεις σχετικά με τους πρώτους κατοίκους, σχετικά με τους Κάβειρους, τον Κάδμο και τους διάδοχους του, όπως επίσης σχετικά με τον Ηρακλή, την Αργοναυτική εκστρατεία, τους πολέμους των Αργείων εναντίον της Θήβας και τον Τρωικό πόλεμο, μέχρι την κατάληψη της χώρας των Καδμείων και των Μινυών από τους Βοιωτούς, μέχρι το 1124 π.Χ. δηλαδή.
Στο δεύτερο βιβλίο περιλαμβάνεται η περίοδος από τους πρώτους ιστορικούς χρόνους μέχρι τους Περσικούς πολέμους (1124-490 π.Χ.).
Στο τρίτο η περίοδος από τους περσικούς χρόνους μέχρι τον Πελοποννησιακό πόλεμο (490-431 π.Χ.).
Στο τέταρτο η περίοδος του Πελοποννησιακού πόλεμου και της ηγεμονίας της Σπάρτης (431-378 π.Χ.).
Το πέμπτο βιβλίο περιλαμβάνει την περίοδο της ηγεμονίας της Θήβας μέχρι τη μάχη στη Χαιρώνεια (378-338 π.Χ.).
Το έκτο την περίοδο της μακεδόνικης ηγεμονίας (338-146 π.Χ.).
Το έβδομο εκείνη της ρωμαιοκρατίας (146 π.Χ.-395 μ.Χ.).
Το όγδοο βιβλίο περιλαμβάνει την περίοδο του βυζαντινού κράτους μέχρι την κατάληψη της Βοιωτίας από τους Φράγκους (395-1204 μ.Χ.).
Το ένατο την περίοδο της φραγκοκρατίας (1204-1460).
Το δέκατο εκείνη της τουρκοκρατίας (1460-1821).
Το ενδέκατο εκείνη της Ελληνικής επανάστασης (1821-1829).
Και το δωδέκατο την περίοδο της σύγχρονης Βοιωτίας από την απελευθέρωση μέχρι το τέλος της βασιλείας του Γεωργίου του Α' (1830-1914).
Για να τη γράψω, προχώρησα απ' τις μεγάλες πηγές της σύγχρονης εποχής μέχρι την πιο μακρινή αρχαιότητα, χωρίς να αφήσω ανεξερεύνητο ούτε το πιο μικρό ρυάκι που συνάντησα στη μεγάλη αυτή πορεία. Ο Όμηρος, ο Ησίοδος, ο Πίνδαρος, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφώντας, ο Διόδωρος, ο Δικαίαρχος, ο Πολύβιος, ο Στράβωνας, ο Απολλόδωρος, ο Αρριανός, ο Πλούταρχος, ο Παυσανίας, ο Κορνήλιος Νέπως, ο Ραγκαβής, ο Πολυζωίδης, ο Παπαρρηγόπουλος, ο Λάμπρος, ο Καρολίδης, ο Καββαδίας, ο Κεραμόπουλος, ο Κούρτιος (Ελληνική Ιστορία), ο Σλουμπερζέ (Βυζαντινή Εποποιία), ο Κριστ (Ιστορία Λογοτεχνίας), ο Μάρεϋ (Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας), ο Κωνσταντινίδης (βραβευμένη Ιστορία των Αθηνών), ο Τρικούπης, ο Οικονόμου και ο Επαμεινώνδας Κυριακίδης αποτέλεσαν τις μεγάλες πηγές του έργου μου.
Δυστυχώς, τα έργα όλων των αρχαίων συγγραφέων που έγραψαν για τη Θήβα και τη Βοιωτία χάθηκαν. Ανάμεσα τους ήσαν εκείνα του θηβαίου ιστορικού Αριστοφάνη που έγραψε τα Βοιωτικά και στα οποία αναφέρεται ο Πλούταρχος στο έργο του σχετικά με τις κακοήθειες του Ηρόδοτου, και του επίσης Θηβαίου Κηφισόδωρου που έγραψε την ιστορία του ιερού πόλεμου, όπως και του Άναξη και του Διονυσόδωρου που έγραψαν την ιστορία μέχρι την επικράτηση του Φίλιππου. Όλοι αυτοί οι θηβαίοι συγγραφείς -μαζί με τον Έφορο που ήταν η κύρια πηγή για την εποχή της θηβαϊκής ηγεμονίας και του Ελλάνικου που έγραψε την Ασωπίδα, μια ιστορία της Βοιωτίας- ήσαν οι πηγές απ' όπου άντλησαν ο Διόδωρος Σικελιώτης και ο Πλούταρχος.
Τα νομίσματα της Θήβας και της υπόλοιπης Βοιωτίας, όπως και τα μνημεία που σώζονται από κάθε εποχή, αποτέλεσαν για το έργο μου πολύ πλούσια πηγή ιστορικού υλικού.
Δεν οδηγήθηκα στη συγγραφή αυτής της ιστορίας ούτε από τον πόθο να αποκτήσω κάποιο φιλολογικό έπαθλο ούτε από την ελπίδα κάποιου κέρδους: γνωρίζω πόσο δύσκολο είναι να γράψει κανείς έργο δίχως λάθη και πόσο εύκολο είναι να κατακριθεί ακόμη και το τελειότερο έργο. Μοναδικός σκοπός μου είναι να παρουσιάσω σε κάθε Θηβαίο και σε κάθε Βοιωτό μια ολοκληρωμένη και αληθινή ιστορία της πατρίδας του, απαλλαγμένη από τις συκοφαντίες και τη δυσφήμιση που την επιβαρύνουν. Αφότου έπεσαν στη δίνη της ιστορίας, τα ψέματα αυτά μεταφέρονται άκριτα και στερεότυπα από ιστορία σε ιστορία και διδάσκονται σαν να ήσαν ιστορικές αλήθειες, ζημιώνοντας έτσι το γόητρο της μεγάλης και δοξασμένης πατρίδας του, η οποία μέσα στη γενική πορεία του έθνους μεγαλούργησε τόσο, ώστε να μπορεί να περηφανεύεται κάθε Βοιωτός που την έχει για πατρίδα. Αυτό ήταν το κίνητρο που με ώθησε να αναλάβω το έργο ετούτο βάζοντας όλες μου τις δυνάμεις για να έχει την πιο ολοκληρωμένη μορφή.
Αθήνα, Ιανουάριος 1928
Ιστορία της Θήβας και της Βοιωτίας από τα αρχαιότατα χρόνια μέχρι σήμερα / Γεωργίου Δ. Τσεβά. [Θήβα] : Πνευματικό Κέντρο Δήμου Θηβαίων, 2006.
