| Γαϊτανάκι - Λιβαδειά
Σύμφωνα με την παράδοση, στις συνοικίες της πόλης, οι γείτονες αναμεταξύ τους, ετοιμάζουν το «Γαϊτανάκι» τους. Καρναβαλικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σ' όλη τη διάρκεια του τριωδίου με αποκρύφωμα την Κυριακή της αποκριάς όπου γίνεται η παρέλαση των αρμάτων. Στη συνέχεια, συνοδεία αρμάτων, καταφθάνει στην κεντρική πλατεία σωρεία «Γαϊτανακίων», τα οποία αναμειγνύονται δημιουργώντας ένα θέαμα μοναδικό. Οι εκδηλώσεις εμπλουτίζονται με διαγωνισμούς, τραγούδια, χορούς και γλέvτι με λαϊκούς οργανοπαίκτες. Τη διοργάνωση επιμελούνται οι Φίλοι του Καρναβαλιού της Λιβαδειάς με τη συμμετοχή και ενίσχυση του Δήμου. Την Καθαρή Δευτέρα διοργανώνονται παραδοσιακά κούλουμα στο λόφο του Αη-Λιά. |
| Ο Βλάχικος Γάμος - Θήβα
Το έθιμο κατάγετε από τις Bλαχοποιμένες της Πίνδου. Με τα χρόνια ενσωματώθηκαν διάφορα κατάλοιπα από Διονυσιακές γιορτές. Είναι ένα έθιμο που φθάνει στις ημέρες μας από το 1830 περίπου, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών, όταν οι βλάχοι κτηνοτρόφοι από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, Θεσσαλία και τη Ρούμελη, μετακινήθηκαν στην περιοχή της Θήβας όπου τα εδάφη ήταν πλουσιότερα. Oι εκδηλώσεις ξεκινούν από την Tσικνοπέμπτη ξεφαντώνοντας με τις παρέες των Bλάχων, καταναλώνοντας κρασί και εδέσματα στα διάφορα κέντρα που είναι τα γνωστά στέκια των καπεταναίων. Tην Kυριακή γίνονται τα αρραβωνιάσματα του ζευγαριού των Βλάχων, για να καταλήξουν την Kαθαρή Δευτέρα στο Bλάχικο γάμο στον κεντρικό δρόμο της πόλης της Θήβας. Ιδιαίτερο στοιχείο των δρώμενων είναι ότι τα πεθερικά του γαμπρού και της νύφης, δηλαδή ο γαμπροσυμπέθερος (πατέρας γαμπρού) και ο γεροπεθερός Μήτρος (πατέρας νύφης) διευθετούν, μέσα από ένα σατυρικό διάλογο, τις κάποιες αντιρρήσεις που έχουν, με αφορμή την χαμένη αγνότητα της νύφης και με σκοπό την αύξηση της προίκας. Πηγή: Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Βοιωτίας - agrotravel.gr Ο Βλάχικος Γάμος από thiva.tk: Διονυσιακό έθιμο .... Κάθε χρόνο την Κυριακή της Τυρινής (τελευταία Κυριακή της αποκριάς) και την Καθαρή Δευτέρα (πρώτη μέρα της μεγάλης νηστείας), τούτη την εποχή της άνοιξης, της βλάστησης και της γονιμότητας, εδώ και εκατόν πενήντα χρόνια, στην αμπελοστεφάνωτη επτάπυλη Θήβα, πόλη πανάρχαιη και σεβαστή στην ιστορία και την παράδοση, πατρίδα του αμπελιού και του κρασιού, γενέτειρα πόλη του Βάκχου, σμίγουν τα προαιώνια στοιχεία της Διονυσιακής λατρείας με τη σύγχρονη χριστιανική πίστη, σ' ένα πολυσήμαντο λαϊκό έθιμο το « ΒΛΑΧΙΚΟ ΓΑΜΟ», που γίνεται σε τέσσερις γιορτινές μέρες. Την Τσικνοπέμπτη, την Κυριακή της Τυρινής, την Καθαρή Δευτέρα και των Αϊθοδώρων. Την Τσικνοπέμπτη « πιάνονται τα προζύμια» και γίνονται με τα νταούλια και τις πίπιζες, τα πρώτα γερά μεθύσια για τις χαρές που θα έρθουνε. Την Κυριακή της Τυρινής το μεσημέρι, οι «Καπεταναίοι» με τον «Πανούση» (υπηρέτη), το Φλάμπουρο και τα τοπικά όργανα (πίπιζα και νταούλι), φέρνουν βόλτα τα βλάχικα κονάκια και συναθροίζουν τα παλικάρια του «μπουλουκιού», του Βλάχους, Μακεδόνες και Λιάπηδες. Συγκεντρώνονται οι παρέες (μπουλούκια) στον κεντρικό δρόμο του Επαμεινώντα και στην πλατεία. Κατά τις 5 το δειλινό, γίνονται το ΠΡΟΞΕΝΙΟ και τα ΑΡΡΑΒΩΝΙΑΣΜΑΤΑ και από κοντά τραγούδια και χορός μέχρι τα χαράματα της άλλης μέρας. Την Καθαρή Δευτέρα το πρωί σκούζει ο «σκάρος» (εγερτήριο εωθινό). άναμα φωτιάς, ξέχωρα κάθε «μπουλούκι», και στη θράκα της ψήσιμο της «προπύρας», της πίττας της νύφης. «Πυρρίχιος» χορός παλικαριών, γυροβολιά στην κάθε φωτιά. Γλέντι, χορός και οινοποσία μέχρι να αποτραβηχτούν οι Βλάχοι στο ξωκλήσι της Αγιατριάδας, για φαγητό και τις στερνές σκουτούρες της γαμήλιας πομπής και της «τελετής» του γάμου. Εκεί οι Βλάχοι στρώνουν τραπέζια με νηστίσιμα φαγητά, που μοιράζονται μαζί με τους επίσημους καλεσμένους και με όλο τον κόσμο των επισκεπτών και τσουγκρίζουν μαζί τους τα ποτήρια με το θεσπέσιο Θηβαϊκό κρασί. Στις 3:00, ξεκινάνε οι Βλάχοι από την Αγιατριάδα, για την αγορά (καλύβες), των «συμπεθέρων» πάνου σε δύο «ράχες». Ώρα 5:00 το δειλινό, η πομπή των Βλάχων έχει φτάσει στα κονάκια των «συμπεθέρων». Ακουμπάνε τα «προικιά» της «νύφης» στη βορινή καλύβα. Ακούγονται βλάχικα τραγούδια από ντόπιους τραγουδιστάδες. Χορεύουν το βλάχικο χορό «γαϊτανάκι» και γίνεται το ξύρισμα του «γαμπρού» και ακούγεται το σχετικό τραγούδι. Ακολουθεί ο διάλογος μεταξύ των «συμπεθέρων» και κοινολόγηση ? αποκάλυψη του μεγάλου μυστικού της «νύφης». Τα «συμπεθεριά» ξεδιαλύνουν τις διαφορές τους και αρχίζει το γαμήλιο γλέντι με τη συμμετοχή όλου του κόσμου. Ακολουθεί στην πλατεία του Αγιάννη, ο χορός του πεθαμένου παλικαριού (πανάρχαιος χορός που συμβολίζει την ανάσταση της φύσης και τη γονιμότητα). Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι τα χαράματα της Τρίτης. Το ομαδικό γλέντι και μεθύσι, η πομπή, ο Πυρρίχιος χορός, τα φλάμπουρα με τα γαρυφαλλοστόλιστα πορτοκάλια και οι γκλίτσες (παραλλαγές των Βακχικών θύρσων), η τσουχτερή σάτιρα, οι αισχρολογίες και τα πειράγματα, ο χωρίς σταματημό και αναπαμό χορός, η ακατάσχετη οινοποσία, τα πηδήματα και οι κραυγές, ο Πανούση με το υπερμέγεθες ομοίωμα φαλλού και τα κουδούνια που κρέμονται στα σκέλια του, οι θεατρίνοι που λέγονται και «γελοίοι» με την ιδιόμορφη φορεσιά τους, (κατσάρια δεμένα στις άσπρες κάλτσες σαν αρχαία σανδάλια, με τα κλαριά κισσού στο κεφάλι τους) και τις γκριμάτσες και τα καμώματα τους, καταίδιοι «βακχευόμενοι σάτυροι», ο χορός του « πεθαμένου» που συμβολίζει την Ανάσταση της φύσης, τη νίκη της ζωής πάνου στο θάνατο, είναι λίγα από τα σημάδια ότι τούτος ο «Γάμος», το πολυσήμαντο αυτό λαϊκό φανέρωμα, είναι ένα αυθεντικό κατάλοιπο της πανάρχαιας οργιαστικής Διονυσιακής λατρείας. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Τσικνοπέμπτη Ώρα: 20.00 Την Τσικνοπέμπτη "πιάνονται" τα προζύμια για το Βλάχικο γάμο. Ουσιαστικά τα "μπουλούκια" (παρέες) των Βλάχων συγκεντρώνονται σε ταβέρνες όπου μαζί με τους παρευρισκόμενους πολίτες διασκεδάζουν μέχρι το πρωί χορεύοντας παραδοσιακούς χορούς. Κυριακή Ώρα: 13.00 Οι "Καπετανέοι" με τον "Πανούση" (υπηρέτη) το φλάμπουρο και τα τοπικά όργανα (νταούλι και πίπιζα) φέρνουν βόλτα στα βλάχικα κονάκια και μαζεύουν τα παλικάρια του "μπουλουκιού" τους Βλάχους, Μακεδόνες και Λιάπηδες και στη συνέχεια συγκεντρώνονται στους κεντρικούς δρόμους και την πλατεία και χορεύουν. Ώρα: 16.30 Στο δρόμο του Επαμεινώνδα γίνονται το ΠΡΟΞΕΝΙΟ και τα ΑΡΡΑΒΩΝΙΑΣΜΑΤΑ, ενώ ακολουθούν τραγούδια και χοροί των "καλεσμένων τους", ντόπιοι και ξένοι μέχρι τα χαράματα της άλλης μέρας. ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ Ώρα: 7.00 ...Σκούζει ο "σκάρος" (εγερτήριο, εωθινό). Ώρα: 8.30 Η παρέα της νύφης, συγκεντρώνεται στην πλατεία έξω από την εκκλησία του Αϊ Γιάννη του Καλοκτένη. Εκεί ανάβουν φωτιά κάθονται όλοι γύρω και τραγουδούν. Ενώ οι βλάχοι χορεύουν, η νύφη ζυμώνει σε μια σκάφη των προπύρα πίτα του γάμου. Όταν πέσει η φωτιά και γίνει θράκα ρίχνει η νύφη την πίτα και σιγοψήνεται. Γύρω από τη φωτιά συνεχίζεται ο πυρρίοχος χορός και τα παλικάρια πηδούν πάνω από τη φωτιά. Την προπύρα τη φυλάνε για τον αρραβώνα. Την ίδια ώρα σε άλλο σημείο της πόλης, η παρέα του γαμπρού, έχουν ανάψει κι αυτοί φωτιά και χορεύουν γύρω- γύρω μέχρι να σβήσει. Ώρα: 12.00 Τα "μπουλούκια" έχουν συγκεντρωθεί στο γραφικό ξωκκλήσι της "Αγιατριάδας" για φαγητό και για τις τελευταίες ετοιμασίες της γαμήλιας "πομπής" και της τελετής του "γάμου". Ολοι μαζί οι Βλάχοι στρώνουν κοινό τραπέζι με νηστίσιμα φαγητά (τουρσιά, ελιές, ταραμά, φρέσκα κρεμμυδάκια, χταπόδια κ.ά.), τα οποία μοιράζονται μαζί με τους επίσημους καλεσμένους και τους επισκέπτες. Ώρα: 14.00 Από την "Αγιατριάδα" ξεκινά η γαμήλια "πομπή" για το δρόμο του Επαμεινώνδα που είναι τα "κονάκια" των συμπεθέρων πάνω σε δύο ράχες "καλύβες". Ώρα: 15.00 Φτάνουν η "πομπή" στις δύο καλύβες, όπου βάζουν τα προικιά της "νύφης" στη βόρεια καλύβα, ενώ ξεκινούν βλάχικοι χοροί από κάθε "μπουλούκι" ξεχωριστά. Στη συνέχεια γίνεται το "ξύρισμα" του γαμπρού και ο φημισμένος σκωπτικός διάλογος των δυο συμπεθέρων για το "ελάττωμα" της νύφης. Με την ολοκλήρωση του διαλόγου και αφού οι δύο συμπέθεροι συμφωνήσουν για το γάμο των παιδιών τους, το γλέντι κορυφώνεται και μεταφέρεται στο πεζόδρομο του Επαμεινώνδα. Ώρα: 17.00 Το αποκορύφωμα του εθίμου ολοκληρώνεται με το χορό του "πεθαμένου", πανάρχαιος χορός, που συμβολίζει το τέλος του χειμώνα και τη γέννηση της Ανοιξης με τη βλάστηση και τη γονιμότητα. Το ξεφάντωμα κρατάει μέχρι τα χαράματα της Τρίτης. Σάββατο Τα "επιστρόφεια" Η νύφη επιστρέφει μετά από μια εβδομάδα στο πατρικό της σπίτι για να επισκεφθεί τους δικούς της, γεγονός που γίνεται αφορμή να αρχίσει και πάλι το γλέντι στους ήχους της πίπιζας. Γίνεται μια πολύ μικρή και συνοπτική περιγραφή του εθίμου του Βλάχικου Γάμου και της ατμόσφαιρας που επικρατεί τις ημέρες αυτές στη Θήβα. βλ. επίσης: |
Ήθη και Έθιμα Αποκριάς στη Βοιωτία
